احتقان پستان
فرق پر بودن طبیعی پستان و احتقان چیست؟
پر بودن طبیعی پستان وقتی پستان به شیر می آید که معمولاً روز سوم به بعد است به موازات تولید شیر بیشتر، خون بیشتر هم در پستان جریان می یابد. بنابراین پستانها گرم، پر و سنگین میشوند ولی در این حالت، جریان شیر طبیعی است. برای رفع پری پستان باید نوزاد مکرر تغذیه شود و مابین وعده های تغذیه، پستان را کمپرس سرد نمود. ظرف چند روز پستانها متناسب با نیاز نوزاد، شیر تولید خواهد کرد.
چنانچه پستان از شیر تخلیه نشود شیر، خون ولنف موجب تورم پستان شده و جریان شیر را متوقف می کند. این حالت موجب تورم شده و پستانها داغ، سفت و سخت و دردناک میشوند و تحت فشار قرار گرفته و پوست پستان براق میشود. نوک پستانها چون تحت فشار و کشش هستند، صاف شده و پستان گرفتن برای نوزاد مشکل میشود.
- چنانچه احتقان تداوم داشته باشد رفلکس مهار کننده شیر، تولید شیر را کاهش میدهد.
- احتقان پستان ممکن است به علت تأخیر در شروع تغذیه با شیر مادر پس از تولد، یا پستان گرفتن نادرست ( شیر به اندازه کافی از پستان برداشت نمیشود)، تغذیه نامکرر، عدم شیردهی در شب و دفعات کوتاه مدت تغذیه بروز نماید.
- برای درمان احتقان، برداشت شیر از پستانها و تخلیه آن ضروری است. این اقدام سبب رفع ناراحتی مادر، پیشگیری از بروز مشکلات بیشتر مثل ماستیت و آبسه، کمک به تداوم تولید شیر و قادر نمودن شیر خوار به دریافت شیر می گردد.
برای رفع احتقان پستان چه باید کرد؟
- پستان گرفتن نوزاد باید کنترل شود تا او بتواند به نحو درست نوک و هاله پستان را در دهان بگیرد و شیر بخورد.
- قبل از شیر دادن، مادر به آرامی مقداری از شیرش را بدوشد تا هاله قهوه ای پستان کمی نرم تر شده و گرفتن آن برای نوزاد آسان تر شود.
- مادر باید شیردهی مکرر داشته باشد.
- اگر تغذیه با شیر مادر به تنهایی احتقان را کاهش نمیدهد، مادر بین وعده های شیردهی چندبار شیرش را بدوشد تا زمانی که احساس راحتی کند.
- درست قبل از شیر دادن از کمپرس گرم استفاده کند تا به جریان یافتن شیر کمک شود. دوش گرفتن یا حمام گرم نیز به جریان یافتن شیر کمک میکند.
- ماساژ پشت و گردن یا سایر روشهای آرام شدن (ریلکسیشن) نیز به جریان یافتن شیر کمک میکند.
- به مادر باید اطمینان خاطر داد که این مشکل موقتی است و به زودی برطرف میشود.
- در فواصل تغذیه نوزاد کمپرس سرد پستانها میتواند درد را کاهش دهد.
روش دیگر، استفاده از بطری گرم است. بدین ترتیب که یک بطری دهانه گشاد را پر از آب داغ میکنند پس از چند دقیقه که بطری کاملاً داغ شد آب آن را خالی نموده و دهانه بطری را در آب سرد فرو میکنند تا خنک شود بعد دهانه آن را روی آرئول ( هاله قهوه ای) پستان می گذارند و چند دقیقه نگه می دارند. بطری که به مرور سرد میشود شبیه به یک مکنده، نوک پستان را به داخل میکشد و به این ترتیب به جریان یافتن شیر کمک می نماید.
نشانه های مجرای بسته:
مادری که دچار انسداد مجرا شده است، توده ای را در پستان خود حس میکند، پوست روی این قسمت گاهی قرمز است. ممکن است این توده دردناک یا حساس باشد. مادر معمولاً تب ندارد و حال عمومی او خوب است.
نشانه های ماستیت:
1. درد و قرمزی ناحیه ای از پستان
2. تب و لرز
3. خستگی یا تهوع، سردرد و دردهای عمومی بدن
4. نشانه های ماستیت در هر دو حالت ماستیت عفونی و غیر عفونی مشابه هستند.
درمان مجرای بسته:
+ ماساژ ملایم مجرای بسته یا ناحیه حساس پستان به طرف نوک پستان قبل یا حین شیردهی.
+ قرار دادن یک پارچه مرطوب و گرم روی پستان در ناحیه مورد نظر قبل از شیردهی (کمپرس گرم)
+ عدم استفاده مادر از لباسهای تنگ به ویژه سینه بند تنگ
درمان ماستیت:
برای درمان ماستیت میتوان موارد زیر را انجام داد، اما بهتر است برای بهبود و درمان سریعتر آن، به کارکنان بهداشتی درمانی مراجعه شود زیرا ممکن است بر اثر عدم رسیدگی، ماستیت غیر عفونی به ماستیت عفونی تبدیل گردد.
- تخلیه مکرر شیر از پستان (چنانچه پستان مکرر تخلیه نشود، تولید شیر متوقف شده و ممکن است آبسه بروز کند)
- بهترین طریق برای تخلیه پستان، تغذیه مکرر نوزاد است.
- کنترل شود که نوزاد پستان را درست گرفته باشد.
- مادر در کنار نوزاد بخوابد تا بتواند مکرر او را شیر بدهد.
- ابتدا پستان مبتلا را به شیرخوار عرضه کند.
- مقدار زیادی مایعات بنوشد. اگر شاغل است مرخصی بگیرد.
- اگر شیر خوار تمایلی به تغذیه مکرر ندارد شیرش را مرتب بدوشد.
برای درمان دارویی ماستیت غیرعفونی به پزشک مراجعه شود. درمان ضد التهاب به کاهش نشانه های ماستیت کمک میکند. ایبوبروفن در صورت در دسترس بودن قابل قبول است. یک مسکن ضعیف نیز میتواند جایگزین آن شود. درمان با آنتی بیوتیک برای یک دوره زمانی (معمولاً ۱۰ تا ۱۴ روز) با نظر پزشک در برخی موارد ضرورت دارد. از جمله هنگامی که:
+ مادر برای ۲۴ ساعت یا بیشتر تب داشته باشد.
+ احتمال عفونت وجود داشته باشد مثلاً شقاق عفونی قبلی نوک پستان
+ علائم بیماری مادر طی ۲۴ ساعت از تغذیه مکرر و مؤثر شیرخوار و یا دوشیدن شیر، فروکش نکرده باشد.
+ وضعیت مادر بدتر شده باشد.
دوشیدن شیر
روش دوشیدن شیر با دست (تکنیک مارمت):
دوشیدن شیر با دست، مفیدترین روش دوشیدن است و مادر میتواند در هر جا و هر زمانی که نیاز دارد به انجام آن بپردازد. دوشیدن شیر با دست وقتی پستانها نرم است، کار ساده ای است اما در هنگام احتقان و حساس شدن پستانها مشکل میشود. در این روش مادر باید خودش شیرش را بدوشد. دوشیدن شیر توسط فرد دیگر میتواند به پستان مادر آسیب برساند مگر آن که فرد مزبور مهارت لازم را داشته باشد و خیلی نرم و ملایم رفتار کند.
برای دوشیدن شیر با دست، مراحل زیر کلیدی است:
1. تحریک رفلکس جاری شدن شیر
2. نحوه گرفتن پستان و فشار بر مجاری شیر
3. دوشیدن شیر از تمام قسمت های پستان
تحریک رفلکس جاری شدن شیر:
- برای جریان بهتر شیر، توصیه میشود یک حوله گرم و مرطوب به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه روی پستان قرار داده شود. حمام کردن یا ماساژ دادن هم به این کار کمک می کند، ماساژ پستان بصورت روش دو دستی، بدین ترتیب است که: یک دست زیر پستان و دست دیگر بالای آن قرار گیرد. با حرکت یک یا هر دو دست هم زمان با هم از طرف قفسه سینه به طرف نوک پستان، مجاری شیر لمس شده و شیر به طرف مخازن آن که در زیر هاله پستان قرار دارند، جریان می یابد.
- غلطاندن مشت بسته روی پستان، استفاده از انگشتان دستها به صورت مارپیچی، ضربه ملایم به پستان و در برخی از مادران تحریک نوک پستان و حتی استفاده از شانه سر نیز مفید است. تحریک نوک پستان معمولا به صورت لمس آن با نوک انگشت نشانه و شست است.
- مالش دادن پشت مادر نیز مفید است. به این منظور باید مادر روی صندلی بنشیند و به جلو تکیه دهد. ساعدش را خم کرده، روی میز گذاشته و سرش را روی دستهایش بگذارد. فردی که می خواهد مادر را کمک کند باید پشت مادر را با بر آمدگی بندهای انگشتان خود به صورت مشت بسته، چندین بار محکم از طرف ستون فقرات گردن به طرف پایین برای یک تا دو دقیقه مالش دهد.
طول مدت دوشیدن شیر:
|
تمام اقدامات دوشیدن شیر معمولا ۲۰ تا ۳۰ دقیقه وقت می گیرد: 1. دوشیدن هر پستان ۵ تا ۷ دقیقه 2. ماساژ، ضربه، تکان دادن 3. دوشیدن مجدد هر پستان ۳ تا ۵ دقیقه 4. ماساژ، ضربه، تکان دادن 5. دوشیدن هر پستان ۲ تا ۳ دقیقه |
 |
این زمان فقط به عنوان راهنما به کار میرود. پس از برقراری جریان شیر، دوشیدن تا زمان کند شدن جریان شیر ادامه می یابد. در ابتدای دوشیدن پستان، ممکن است شیر خارج نشود اما پس از چند دقیقه شیر شروع به چکیدن میکند و اگر رفلکس جاری شدن شیر (اکسی توسین) فعال باشد، شیر جاری میشود. زمان دوشیدن شیر در نوزادی که قادر به مکیدن نباشد، بایستی اندکی بعد از زایمان و ترجیحاً در ظرف مدت ۶ ساعت اول تولد انجام شود.