نوزادان

خصوصیات نوزاد هنگام تولد

نوزاد با پشت سر گذاردن مرحله تولد که در حقیقت پرخطرترین و مشکل ترین مرحله زندگی اوست، پا به عرصه وجود میگذارد. با اینکه این دوره کوتاه است ولی تغییرات گسترده و شگرفی در عملکرد سیستم های مختلف بدن نوزاد بوجود می آید تا او را از وابستگی زندگی داخل رحمی خارج کند. بریدن بند ناف، هر چند نوزاد را بطور فیزیکی از مادر جدا میکند ولی بقاء و سلامت نوزاد همچنان با زندگی و سلامت مادر در ارتباط تنگاتنگ باقی می ماند.

نوزاد به علت قرار گرفتن در مایع داخل رحمی، هنگام تولد خیس است که باید بلافاصله بعد از تولد جهت گرم نگهداشتن و جلوگیری از سرد شدن بدن وی، او را با حوله تمیز خشک نمود.

بلافاصله بعد از تولد، نوزاد باید شروع به تنفس و یا گریه نماید و رنگ بدن وی صورتی باشد به همین دلیل جهت اطمینان از سلامتی نوزاد، ماما یا پزشک، نوزاد را از نظر تعداد ضربان قلب، تعداد تنفس، رنگ پوست، قدرت عضلانی و پاسخ غیرارادی به محرک ها (رفلکس ها)، مورد ارزیابی قرار می دهد.

سر نوزاد در اثر خروج از کانال زایمان (در زایمان طبیعی) ممکن است مختصری برجسته یا اصطلاحاً دراز شود. این وضعیت موقتی بوده و بتدریج بعد از چند روز،  سر،  ظاهر گرد خود را پیدا می کند.

بلافاصله پس از تولد، نوزاد هوشیار است اما پس از مدت نسبتاً کوتاهی هوشیاری او کمتر می‌شود. در صورتی که زایمان مادر بدون عارضه و بی درد باشد، این مرحله اختلال هوشیاری، ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول می‌کشد، ولی اگر مادر در طی زایمان، دارو دریافت کرده باشد این دوران تا ۳ و حتى 4 روز طول می‌کشد.

نوزاد در همان دوران زندگی داخل رحمی قادر است نور را از وراء شکم مادر تشخیص دهد. قدرت بینایی (Visual aquity) نوزاد حدود ۳۰ برابر کمتر از بالغین است. چشمهای نوزاد عمل تطابق را انجام نمی‌دهد ولی اشیائی که بطور ثابت در فاصله کانونی ۱۹ سانتی متر از چشم او قرار گیرند را خوب میبیند. او اشیاء متحرک را بهتر می‌پسندد، بخصوص اگر آن شی یا تصویر شبیه چهره انسان باشد و حرکت آن افقی و کند باشد.

نوزاد قادر است صداها را بشنود. در زندگی داخل رحم با صدای قلب مادر آن چنان مأنوس می‌شود که پس از به دنیا آمدن هنوز شنیدن آن صدا برایش آرامش بخش است. نوزاد این توانمندی را دارد افرادی را که از او مراقبت می‌کنند را به خود جلب نماید و آنچنان، آنان را به خود علاقمند سازد که در امر بهبود رشد و تکامل وی از او حمایت کنند.

نوزاد مزه ها را درک می‌کند و نسبت به طعم های مختلف، از جمله شوری و شیرینی و حتی شیر گاو و شیر مادر واکنشهای متفاوت نشان می دهد. حس لامسه اوهم نسبت به محرکهای مختلف واکنشهای گوناگون دارد. مثلاً ماساژ ملایم بدن برای او آرامش بخش و حرکت سریع بیشتر تحریک آمیز است. همچنین تعداد ضربات بر روی بدن نوزاد در هر ثانیه آثار متفاوتی را در او ایجاد میکند مثلاً اگر تعداد ضربات ۳ بار در ثانیه باشد، آرامش بخش بوده ولی اگر ۶-۵ بار در ثانیه باشد، هوشیار کننده است. 

نوزاد قادر است بو را خوب تشخیص دهد و بین بوی دستمالی که در داخل سینه بند مادرش (که برای جذب شیر اضافی گذاشته می شود) با سایر مادران تفاوت قائل شود. او می‌تواند در روز پنجم تولد بوی مادر را تمیز دهد.

بلافاصله بعد از تولد سر و بدن نوزاد را خشک نموده و او را به طور عریان برای تماس پوستی با بدن مادر، روی شکم با سینه مادر قرار میدهند و هر دو را با پتو یا ملافه ای نرم و گرم می‌پوشانند، تا گرمای بدن نوزاد حفظ شود. در این حالت مادر و نوزاد آرام شده و ضربان قلب و تنفس نوزاد منظم می‌شود و گریه و اضطراب او هم کاهش می یابد. در زایمان طبیعی و یا سزارین بدون بیهوشی، تغذیه نوزاد با شیر مادر بلافاصله بعد از تولد شروع می‌شود. در سزارین با بیهوشی عمومی، چند ساعت بعد از تولد و به محض هوشیاری و توانایی جسمانی مادر، میتوان نوزاد را در آغوش مادر گذاشت تا او نوزادش را ببیند، لمس کند و شیر دادن را شروع نماید. نوزاد نیازمند تغذیه با شیر مادر است و شیر مادر غذایی بی نظیر و بدون جایگزین برای اوست.

همه نوزادان، چه آنهایی که با زایمان طبیعی و چه از طریق سزارین متولد شده اند و سالم هستند باید در تمام شبانه روز در کنار مادر باشند، این هم اتاقی و همراهی مادر و نوزاد از زمان تولد شروع می‌شود و وقتی مادر به اتاق خودش منتقل می‌شود نوزاد هم همراه او منتقل شده و در تخت خودش (کات) که کنار تخت مادر قرار دارد گذاشته می شود. این اقدام یکی از ده اقدام بیمارستانهای دوستدار کودک است.